UNICEF Polska – pomagamy dzieciom

Kryzys klimatyczny ma ogromny wpływ na jakość życia wszystkich ludzi, w szczególności dzieci. Kluczowe znaczenie ma zrozumienie, gdzie i w jaki sposób najmłodsi są narażeni na jego skutki. Znając przyczyny kryzysu klimatycznego, możemy mu skutecznie przeciwdziałać.

Kryzys na wielu frontach

Standard życia dzieci, ich ogólny stan zdrowia, a także dostęp do edukacji znacznie poprawiły się w ostatnich dziesięcioleciach. Niestety obecnie dorastają one w świecie z coraz większą liczbą nowych zagrożeń związanych ze zmianami klimatu i degradacją środowiska. Ich przyszłość stoi pod znakiem zapytania, ponieważ warunki na naszej planecie stają się coraz bardziej ekstremalne.

Odpowiednio funkcjonujące ekosystemy i różnorodność biologiczna są nie tylko kluczowe same w sobie, ale także wpływają pozytywnie na zdrowie fizyczne i psychiczne człowieka.  

Ze środowiskiem związane są nie tylko korzyści ekonomiczne, ale także dobrobyt całego społeczeństwa. Zdrowe środowisko gwarantuje dostęp do podstawowych dóbr, które są kluczowe dla naszego przetrwania - czystego powietrza, wody i pożywienia.

Wzrost gospodarczy, który odbywa się kosztem środowiska, nie uwzględnia najlepszego interesu dzieci.

Kryzysy klimatyczne, które składają się na zmiany klimatu i degradację środowiska:

KRYZYS WODNY

Susze, powodzie i trudne warunki pogodowe związane ze zmianami klimatycznymi mogą mieć wpływ na dostęp dzieci do bezpiecznej wody pitnej i urządzeń sanitarnych. Około 415 mln dzieci żyje na obszarach z niskim poziomem zasobów wody, gdzie istnieje ryzyko suszy, obniżenia poziomu wód gruntowych, niedoboru wody oraz sezonowych, rocznych i międzyroczna zmienności poziomu wód zbiegającej się z niskim poziomem dostępu do usług wodnych.

KRYZYS ZDROWOTNY

Zanieczyszczenie powietrza i toksyny (np. ołów) znajdujące się w środowisku należą do głównych czynników powodujących zgony wśród dzieci, a zmiany klimatu mogą tylko nasilić zagrożenia dla ich zdrowia. Najmłodsi są również szczególnie narażeni na ekstremalne fale upałów, ponieważ mają zmniejszoną zdolność do termoregulacji i ochrony przez wysoką temperaturą. Zmiany klimatu utrudniają również dostęp do podstawowych usług zdrowotnych i placówek medycznych.

26% zgonów wśród dzieci poniżej 5 r.ż. spowodowanych jest zmianami wywołanymi kryzysem klimatycznym.

KRYZYS ŻYWNOŚCIOWY

Bezpieczeństwo żywnościowe jest powiązane bezpośrednio ze zmianami klimatu. Wraz z rosnącą częstotliwością i dotkliwością występujących susz, powodzi i niebezpiecznych zjawisk pogodowych zmniejsza się ilość dostępnego pożywienia. Zmiany klimatu wpływają na bezpieczeństwo żywnościowe nie tylko poprzez katastrofy klimatyczne, ale także poprzez zmiany ilości opadów i wysokie temperatury, które negatywnie oddziałują na rolnictwo w danym regionie.

KRYZYS EDUKACYJNY

Gwałtowne zmiany klimatu powiązane są także z edukacją. Susze, powodzie, a także ekstremalne temperatury i zanieczyszczenie powietrza mają negatywny wpływ na zdrowie i samopoczucie zarówno uczniów, jak i nauczycieli. Oddziałują na funkcje poznawcze i zdolność przyswajania wiedzy. Na przykład w Azji Południowo-Wschodniej narażenie na wyższe niż przeciętne temperatury powietrza we wczesnych latach życia wiąże się z mniejszą liczbą lat, w których dzieci uczęszczają do szkoły. Brak odpowiednich warunków w klasie (wentylacji i chłodzenia) powoduje dyskomfort i prowadzi do osiągania niższych wyników w nauce.

Systemy edukacji powinny wyposażać dzieci w umiejętności i kompetencje potrzebne do sprostania wyzwaniom przyszłości i rozwijającej się zielonej gospodarce.

KRYZYS W OCHRONIE SOCJALNEJ

Zmiany klimatu nadwyrężają systemy ochrony socjalnej, które próbują sprostać potrzebom najbardziej narażonych osób. Różnorodność systemów i wspieranie stopniowej realizacji powszechnych świadczeń, których beneficjentami są dzieci, będzie miało ogromny wpływ na zaplanowanie działań radzenia sobie z dalekosiężnymi skutkami zmiany klimatu.

KRYZYS OCHRONY DZIECI

Ponieważ zmiany klimatu zakłócają działanie systemów instytucjonalnych i systemów ochrony oraz wymuszają migrację i wysiedlenia, mogą narazić miliony dzieci na ryzyko wyzysku, wykorzystania do pracy i innych nadużyć. Dzieciom podróżującym samotnie lub odseparowanym od rodziców grozi przemoc emocjonalna, fizyczna i seksualna.

KRYZYS PARTYCYPACJI

Głos dzieci i młodzieży często nie jest brany pod uwagę przez decydentów, którzy ustalają strategie i polityki mające bezpośrednio wpływa na zmiany klimatu. Dzieci często nie mają takiego samego statusu prawnego i politycznego jak dorośli, nie mają także przestrzeni do wyrażenia swojej opinii oraz zrzeszania się. Brakuje mechanizmów gwarantujących dzieciom, że zostaną podjęte działania zgodne z ich wolą.

Dzieci i młodzi są zależni od dorosłych. Cierpią z powodu braku równowagi sił i braku wiedzy - w tym na temat zmian klimatu.

Kryzys klimatyczny, a prawa dziecka

Kryzys klimatyczny ma lub będzie miał wpływ na wszystkie dzieci, często w sposób znaczący zmieni ich życie. Podważa to praktyczną realizację praw zapisanych w Konwencji o prawach dziecka:

Artykuł 3: Dobro dziecka musi być najwyższym priorytetem

Zmiany klimatu działają wbrew najlepszym interesom dzieci, zwłaszcza w krajach najbardziej podatnych na zagrożenia.

Artykuł 6: Prawo do życia i rozwoju

Zmiany klimatu bezpośrednio zagrażają przetrwaniu i rozwojowi dzieci poprzez zwiększone ryzyko wystąpienia susz, powodzi, chorób i głodu.

Artykuł 9-10: Więzi rodzinne i nierozdzielanie z rodzicami wbrew własnej woli

Zmiany klimatyczne mogą spowodować wysiedlenie milionów dzieci, zmuszając je do przemieszczania się poza granice państwa oraz w jego obrębie.

Artykuł 12: Prawo do zabierania głosu

Dzieci mają prawo do tego, aby ich głos został wysłuchany w sprawach, które ich dotyczą. Zmiany klimatu będą miały wpływ na przyszłe pokolenia w większy stopniu niż na wszystkie wcześniejsze. Ograniczanie możliwości wypowiadania się na temat działań w dziedzinie klimatu na szczeblu lokalnym, krajowym i międzynarodowym utrudnia korzystanie z tego prawa.

Artykuł 24: Prawo do zdrowia

Ciężar chorób związanych ze zmianami klimatycznymi w większości dotyka dzieci, zwłaszcza te najmłodsze. Zmiany klimatu mogą również uszkadzać lub utrudniać dostęp do podstawowych usług zdrowotnych i punktów medycznych.  

Artykuł 27: Prawo do odpowiednich warunków życia

Susze, podnoszący się poziom mórz, cyklony, powodzie i inne katastrofy klimatyczne pozbawiają dzieci bezpiecznej przestrzeni do życia i właściwego rozwoju.

Artykuł 28: Prawo do edukacji

Zmiany klimatu i katastrofy klimatyczne utrudniają dostęp dzieci do odpowiedniej edukacji, a także oddziałują negatywnie na zdolność do przyswajania wiedzy oraz jej jakość.

Artykuły 19, 32 i 34-36: Prawo do wolności i ochrony przed wszelkimi formami przemocy  
i wykorzystania

Dzieci i rodziny, które są przesiedlane z powodu nagłych katastrof klimatycznych, narażone są na różnego rodzaju formy przemocy oraz zagrożenia, np. wykorzystywanie i uprowadzenia.

Artykuł 30: Prawo do własnej kultury i języka

Zmiany klimatyczne zagrażają ekosystemom, które są nierozerwalnie związane z rdzenną kulturą i językiem.  

Artykuł 31: Prawo do wypoczynku i zabawy

Dzieci mają prawo do bezpiecznych miejsc rekreacji i zabawy. Niestety z powodu zmian klimatycznych szkoły oraz inne przestrzenie pożytku publicznego ulegają uszkodzeniu lub całkowitemu zniszczeniu z powodu np. trzęsień ziemi i powodzi.

Złożoność wpływu zmian klimatu na prawa dzieci

Ze względu na wzajemne powiązanie, realizacja jednego prawa często zależy w całości lub w części, od realizacji innych. Naruszenie jednego prawa wzmacnia lub prowadzi do naruszenia innego. W rezultacie kryzys klimatyczny może mieć wpływ praktycznie na wszystkie prawa dzieci, potencjalnie ingerując w skuteczną implementację zapisów Konwencji o prawach dziecka.

Komitet Praw Dziecka uznał zmiany klimatu za jedno z największych zagrożeń dla zdrowia dzieci i wezwał państwa do umieszczenia tej kwestii w centrum ich strategii adaptacji do zmian klimatu i łagodzenia ich skutków. Podkreślono, że państwa mają obowiązek chronić dzieci przed negatywnym wpływem czynników środowiskowych.

Musimy działać teraz

Kryzys klimatyczny trwa. Musimy działać natychmiast, aby przyszłe pokolenia mogły dorastać w zdrowym i bezpiecznym dla ich rozwoju środowisku.

UNICEF niesie systemową pomoc, której podstawą jest:

• wzmacnianie działań i usług, mających pozytywny wpływ na środowisko oraz niwelujących skutki katastrof klimatycznych;
• aktywizacja dzieci i młodzieży oraz ich edukacja w zakresie zrównoważonego rozwoju;
• współpraca z rządami państw i partnerami biznesowymi na temat stawiania dobra dzieci na pierwszym miejscu w ich planach, budżetach i działaniach;
• monitorowanie zrównoważonych praktyk w realizowanych przez UNICEF programach.

Wysiłki na rzecz odwrócenia skutków globalnego ocieplenia będą wymagały dziesięcioleci, ale musimy podjąć to wyzwanie.

Pomóż nam ratować dzieci, które cierpią z powodu braku dostępu do czystej wody.