UNICEF Polska – pomagamy dzieciom

Dzieci cierpią z powodu ekstremalnych temperatur, niedoboru wody, susz, powodzi i cyklonów. Musimy zrozumieć, dlaczego najmłodsi są wyjątkowo wrażliwi na skutki zmian klimatu, aby znajdować skuteczne rozwiązania i przeciwdziałać tym procesom. Nie mamy czasu do stracenia, ponieważ ich życie już dziś jest zagrożone.

Ekstremalne temperatury

Z roku na rok średnie temperatury na świecie pobijają rekordy z poprzednich lat. Ostatnie sześć lat było najgorętszymi latami w historii.

Globalne anomalie temperatury powierzchni lądu (linia bazowa: 1951-1980)

Dowiedz się więcej o tym, jak chronić dzieci podczas upałów.  

Ekstremalne temperatury bardziej dotykają najmłodszych niż dorosłych.

Dzieci poniżej 1. roku życia najdotkliwiej odczuwają zmiany klimatyczne. Niemowlęta i małe dzieci nie są w stanie regulować temperatury ciała i kontrolować otoczenia. Negatywne skutki zdrowotne związane z występowaniem fal upałów obejmują m.in. wysypkę cieplną, skurcze, wyczerpanie i udar słoneczny. W wyniku ekstremalnego stresu cieplnego, który hamuje pocenie się, może wystąpić także odwodnienie. U niemowląt i małych dzieci odwodnienie może być przyczyną hipertermii a nawet śmierci.

Przez długotrwałe susze najmłodsi nie mają dostępu do bezpiecznych źródeł wody oraz odpowiedniej opieki medycznej.

Niedobór wody

Niedobór wody definiuje się jako brak dostępnych zasobów wodnych w celu zaspokojenia potrzeb określonej populacji. Na całym świecie niedobory wody i susze stają się coraz dłuższe i bardziej dotkliwe oraz obejmują coraz większe obszary. Słodka woda stanowi tylko około 2,5% światowych zasobów wodnych, z czego około 2/3 tych zasobów znajduje się w lodzie i lodowcach poza zasięgiem ludzi. Około 0,3% słodkiej wody znajduje się w jeziorach i rzekach.

Niedobór wody może mieć charakter fizyczny lub ekonomiczny.

Fizyczny niedobór wody obejmuje:

• stres wodny, który mierzy stosunek całkowitego poboru wody do dostępnych zasobów odnawialnych wód powierzchniowych i podziemnych;
• zjawiska suszy, które są oszacowaniem rocznego rozkładu globalnego zjawiska suszy na podstawie Standardized Precipitation Index – gdzie miesięczne opady są niższe niż 50% wartości mediany w ciągu co najmniej trzech kolejnych miesięcy;
• zmienność międzyroczną, którą mierzy się średnią międzyroczną zmienność dostępnego zaopatrzenia w wodę, w tym odnawialnych zasobów wód powierzchniowych i podziemnych;
• zmienność sezonową, którą się mierzy średnią zmienność dostępnej wody w ciągu roku;
• spadek zwierciadła wód gruntowych, który mierzy średni spadek zwierciadła wód gruntowych.

Niedobór wody jest spowodowany niskimi wskaźnikami uzupełniania/małymi opadami, a także dziesięcioleciami niewłaściwego użytkowania, złym zarządzaniem, nadmiernym wydobyciem wód gruntowych i zanieczyszczeniem zasobów słodkiej wody.

Większość susz pojawia się powoli, ale mogą być bardziej dotkliwe, jeśli występują w suchych strefach lub w połączeniu z falami upałów. Wraz ze wzrostem temperatury więcej wilgoci odparowuje z powierzchni lądu i wody, pozostawiając mniej wody do spożycia przez ludzi.

Ekonomiczny niedobór wody

Wyższe temperatury prowadzą do zwiększonego zapotrzebowania na wodę, które już jest ogromne z powodu wzrostu liczby ludności, urbanizacji i zużycia tego zasobu przez rolnictwo, przemysł i energetykę. Niedobór wody i susze mogą mieć wieloraki wpływ na ubogie rodziny i społeczności. Niepowodzenie upraw, śmierć zwierząt gospodarskich, obniżenie dochodów - to wszystko prowadzi do braku bezpieczeństwa żywnościowego oraz wzrostu cen. Nierówny dostęp do artykułów pierwszej potrzeby może również prowadzić do nierówności społecznych.

Brak bezpieczeństwa żywnościowego, a co za tym idzie głód, są nierozerwalnie połączone z niedoborem wody i prowadzą do niedożywienia. Dzieci muszą spożywać więcej pokarmu i wody na jednostkę masy ciała niż dorośli. Niezaspokojenie tych potrzeb może mieć zarówno natychmiastowe, jak i trwające całe życie skutki.    

4 fakty na temat niedożywienia:

• przyczynia się do nasilenia wielu chorób i jest odpowiedzialne za prawie połowę zgonów dzieci poniżej 5 r.ż.;
• nieleczone w pierwszych dwóch latach życia dziecka, może prowadzić do nieodwracalnego zahamowania wzrostu;
• zahamowanie wzrostu spowodowane niedożywieniem przekłada się zarówno na rozwój fizyczny, jak i poznawczy dziecka – w tym naukę w szkole, zdrowie i pozyskanie środków do życia;
• na całym świecie około 144 mln dzieci poniżej 5 r.ż. dotkniętych jest zahamowaniem wzrostu.

Woda: zdrowie i higiena

Niedobór wody może również zwiększać częstotliwość występowania szeregu chorób. Ograniczenie dostępności świeżej wody do picia i brak odpowiedniej higieny, powoduje, że dzieci są bardziej narażone na choroby, takie jak cholera, dur brzuszny, ostre infekcje dróg oddechowych i odra. Infekcje przenoszone przez zanieczyszczoną wodę mogą również powodować biegunkę, która sama w sobie jest jedną z najczęstszych przyczyn śmierci dzieci na całym świecie. Zmniejszenie ilości dostępnej wody może również prowadzić do wzrostu stężenia zanieczyszczeń biologicznych i chemicznych, które mogą zaszkodzić dzieciom.

Brak dostępu do odpowiedniej ilości wody jest bardziej dotkliwe dla dziewcząt niż chłopców. To właśnie one najczęściej muszą pokonywać znaczne odległości, często w niebezpiecznych warunkach, aby dotrzeć do źródła wody i przynieść ją do domu. Często nie chodzą do szkoły, aby pomagać swoim rodzinom w domu w okresach kryzysu.

To kobiety i dziewczęta dostarczają 80% wody dla gospodarstw domowych na całym świecie.

Zagrożenia dla dzieci związane z niedoborem wody i suszami wykraczają poza zagrożenia dla ich dobrostanu fizycznego i bezpieczeństwa. Dzieci doświadczają również stresu emocjonalnego, w tym strachu przed separacją z rodziną, skutkami konfliktów, których podłożem jest brak dostępu do wody, narastającymi napięciami i presją tworzącą się w gospodarstwach domowych, brakiem wsparcia emocjonalnego i zwiększonym obciążeniem pracą.

Wpływ niedoboru wody na zdrowie, rozwój i bezpieczeństwo dzieci stanowi zagrożenie dla ich życia.

Powodzie rzeczne

Około 335 mln dzieci żyje na terenach silnie narażonych na wystąpienie powodzi rzecznych. Ryzyko tego typu powodzi wzrasta wraz z wystąpieniem ekstremalnych zjawisk pogodowych, spowodowanych globalnymi zmianami klimatycznymi, w tym wyższymi sumami opadów, częstszymi i intensywniejszymi burzami oraz topnieniem śniegu i lodowców. Około 1/6 światowej populacji żyje w dorzeczach rzek zasilanych przez wody lodowcowe lub topniejący śnieg. Zmiany pokrycia terenu, takie jak wylesianie i usuwanie pokrywy roślinnej w celach rolniczych również zwiększają narażenie na wystąpienie powodzi rzecznej.

Dzieci są szczególnie narażone na gwałtowne powodzie, które występują w ciągu kilku minut lub kilku godzin po okresie nadmiernych opadów deszczu lub są wywoływane przez nagłe uwolnienie wody spowodowane np. awarią tamy. Błyskawiczne powodzie są niebezpieczne ze względu na ich gwałtowny początek i niszczycielski charakter; osiągają ogromną prędkość, która nie pozostawia dzieciom i ich rodzinom czasu na przygotowanie się czy reakcję.

Dzieci nie posiadają odpowiedniej siły, aby utrzymać się na nogach, gdy nurt wody jest silny, nawet  
w płytkiej wodzie. Nawet jeśli potrafią pływać, silne prądy i zanieczyszczenia występujące w wodzie narażają je na ryzyko odniesienia obrażeń i utonięcia. Wzrost intensywności opadów może prowadzić również do zwiększonej erozji i osunięć ziemi. Oprócz bezpośredniego ryzyka śmierci i odniesienia obrażeń, powodzie stanowią zagrożenie dla zdrowia dzieci. Zagrażają bezpiecznym dostawom wody, zwiększając tym samym ryzyko wystąpienia biegunki, która może doprowadzić do odwodnienia i niedożywienia, co u dziecka powoduje stopniowe wyniszczanie organizmu.  

Dzieci mieszkające na obszarach dotkniętych częstymi powodziami są bardziej narażone na zahamowanie wzrostu i niedowagę.

Powodzie niszczą lub uszkadzają urządzenia sanitarne. Gdy występują na obszarach, gdzie społeczności nie korzystają z zamkniętych toalet, przyczyniają się do zanieczyszczenia wody do picia. Powodzie i ulewne deszcze mogą również prowadzić do zwiększonego wymywania niebezpiecznych odpadów ze składowisk oraz zanieczyszczeń pochodzących z działalności rolniczej czy szamb. Dodatkowo powódź może uniemożliwić dzieciom dostęp do podstawowej opieki zdrowotnej i edukacji oraz zagrozić ich bezpieczeństwu.

Powodzie przybrzeżne

Zagrożenie powodziowe na obszarach przybrzeżnych jest spowodowane podnoszeniem się poziomu mórz, a także sztormami i cyklonami, których rosnąca częstotliwość i dotkliwość ich skutków związana jest ze zmianami klimatycznymi. Wyższe temperatury na świecie powodują również rozszerzalność cieplną wody, zwiększając ryzyko powodzi na wybrzeżach.

Około 240 mln dzieci żyje na terenach zagrożonych powodziami przybrzeżnymi.

W ostatnich dziesięcioleciach tempo podnoszenia się poziomu mórz wzrastało; w latach 2006-2015 poziom mórz wzrastał o 3,6 mm rocznie. Przewiduje się, że zakres średniego globalnego wzrostu poziomu mórz wyniesie od 26 cm do 82 cm, w zależności od poziomu emisji gazów uwalnianych do atmosfery w nadchodzących dziesięcioleciach. Oddziaływania te będą następować stopniowo, ale mimo to będą miały poważne implikacje. Wpływ podnoszącego się poziomu mórz będzie jeszcze bardziej dotkliwy w połączeniu z ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi, takimi jak cyklony tropikalne.

W latach 1901-2010 poziom mórz na świecie podniósł się o 19 cm – średnio o około 1,7 mm rocznie.

Podnoszenie się poziomu morza będzie miało nieproporcjonalny wpływ na dzieci mieszkające na nisko położonych obszarach przybrzeżnych, które będą coraz bardziej narażone na powodzie przybrzeżne. Podnoszący się poziom mórz i zwiększona ilość powodzi wpłyną na erozję wybrzeża. Zarówno powodzie, jak i erozja zwiększają potencjalne narażenie na zniszczenie portów, domów, infrastruktury, gruntów rolnych i ekosystemów.

Powodzie przybrzeżne powodują także wzrost zasolenia warstwy wodonośnej słodkiej wody i gruntów ornych, od których miliony ludzi są uzależnione w zakresie zaopatrzenia w wodę pitną i produkty rolne. Zasolenie występuje z powodu pionowej i bocznej intruzji wody morskiej przez przybrzeżne warstwy wodonośne i wpływa zarówno na jakość, jak i ilość zasobów słodkiej wody, czyniąc wodę niebezpieczną do spożycia przez ludzi i zagrażając źródłom utrzymania, zdrowiu publicznemu, rolnictwu, akwakulturze, infrastrukturze i ekosystemom przybrzeżnym.

Niszczycielskie cyklony

Cyklony tropikalne (znane jako tajfuny, huragany i cyklony w zależności od ich lokalizacji) to szybko wirujące burze niskiego ciśnienia, które tworzą się nad oceanami tropikalnymi lub subtropikalnymi. Cyklony obejmują szereg różnych zagrożeń, w tym powodzie, fale sztormowe, ekstremalne wiatry i wyładowania atmosferyczne.

Około 400 mln dzieci na całym świecie żyje na obszarach silnie narażonych na występowanie tropikalnych cyklonów.

Chociaż związek między zmianami klimatu a częstotliwością występowania cyklonów jest złożony, a niektóre scenariusze przewidują spadek ich częstotliwości, istnieje zgoda co do tego, że wyższe temperatury oceanów i podnoszący się poziom mórz zwiększają częstotliwość cyklonów o dużej intensywności. Co więcej, wyższe temperatury mogą również oznaczać zwiększoną ilość opadów atmosferycznych - każdy wzrost o 1℃ powoduje, że atmosfera może pomieścić o 7% więcej wilgoci. Cyklony wyższych kategorii będą niosły za sobą wysokie koszty w ofiarach śmiertelnych i zniszczeniach, zwłaszcza na obszarach przybrzeżnych. Strefa, w której występują cyklony przesuwa się w kierunku bieguna, ponieważ strefa tropikalna rozszerza się wraz ze wzrostem globalnych temperatur.

Cyklony tropikalne stanowią poważne i bezpośrednie zagrożenie dla dzieci. Mogą spowodować poważne obrażenia lub śmierć, awarię i utrudnienia w dostępnie do podstawowych usług, takich jak opieka zdrowotna, dostęp do wody i urządzeń sanitarnych oraz migracje ludności.

W 2019 roku cyklony Kenneth i Idai w Mozambiku dotknęły 1,1 mln dzieci, a 10 mln dzieci prawdopodobnie znalazło się na drodze cyklonu tropikalnego Fani w Indiach.

Burze tropikalne, w tym między innymi cyklony, często powodują rozległe szkody w infrastrukturze (drogach, kolejach, mostach, liniach energetycznych, komunikacji i systemach ochrony wybrzeża), budynkach (domach, szkołach i przychodniach zdrowia), rolnictwie, leśnictwie i erozji linii brzegowej. Może to wpłynąć na rozwój gospodarczy i stabilność społeczną. Takie skutki stwarzają poważne zagrożenie dla dobrostanu i rozwoju dzieci.

Nie mamy czasu do stracenia

Świat nadal ociepla się, a kryzysy klimatyczne przybierają na sile. Nie dotkną one wszystkich w równym stopniu. Dzieci ucierpią bardziej niż dorośli, w szczególności te z biedniejszych społeczności świata. Dotkną je niszczycielskie zagrożenia klimatyczne - zanieczyszczenie powietrza, cyklony, powodzie, fale upałów i niedobór wody. W miarę jak zagrożenia te będą się nasilać, coraz więcej dzieci będzie cierpieć, coraz więcej będzie umierać.

Ponad 1 mld dzieci jest narażonych na skutki zmian klimatycznych i ich negatywny wpływ na środowisko.

Pomóż nam ratować dzieci, które cierpią z powodu braku dostępu do czystej wody.