Edukacja dzieci w zakresie znajomości ich praw
Według badań przeprowadzonych na zlecenie UNICEF w Polsce w 2001 roku, na reprezentatywnej próbie dzieci i młodzieży, tylko 13% dzieci deklaruje, że posiada dużo informacji na temat praw dziecka, 52% posiada trochę informacji, a 35% wie bardzo mało albo nic. Pytane dokładniej, o jakich prawach wiedzą, dzieci wymieniały prawo do nauki i zabawy (71%), poczucia bezpieczeństwa i zdrowia (51%), godności i wolności (49%) oraz o posiadaniu rodziny i opieki (30%).
W artykule 42 Konwencji o Prawach Dziecka Państwa-Strony zobowiązują się do szerzenia informacji o zasadach i postanowieniach Konwencji i to zarówno wśród dorosłych, jak i dzieci, wykorzystując do tego celu będące w ich dyspozycji środki. Obowiązujący w Polsce system prawny szczegółowo określa prawa dziecka, w tym także prawo dziecka do informacji i do poznania własnych praw.
Preambuła do ustawy o systemie oświaty zawiera odniesienie do Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz do Konwencji o Prawach Dziecka. Problematyka praw dziecka powinna więc być w szkole realizowana.
Dlaczego w związku z tym tak mało dzieci zna swoje prawa?
W większości szkół problematyka praw dziecka jest włączana do programów wychowawczych czy programów nauczania. Nie istnieje jednak program, czy przedmiot systematycznie i konsekwentnie przedstawiający to zagadnienie. Jeżeli temat ten w ogóle jest poruszany, to przy okazji innych zagadnień i często w ograniczonym zakresie.
Kolejną kwestią jest brak przygotowania nauczycieli do uczenia dzieci o przysługujących im prawach. Wprawdzie odbywają się sporadyczne warsztaty, czy szkolenia dla wybranych pedagogów, ale nie obejmują one wszystkich, którzy tą tematyką powinni się zajmować. W konsekwencji dzieci, które uczyły się o swoich prawach i często potrafią nawet je wyrecytować nie rozumieją, co się za nimi kryje i jakie w praktyce wynikają z nich konsekwencje.
Skrajną sytuacją jest nie tylko brak nauczania praw dziecka, ale ich łamanie. Tymczasem ważne jest stworzenie w szkole atmosfery poszanowania wzajemnych praw, w której dzieci nie tylko będą uczyły się teorii, ale w praktyce poznawały, na czym polegają przysługujące im prawa, a z drugiej strony, w jaki sposób należy respektować prawa innych ludzi.
Znajomość praw dziecka jest pierwszym krokiem do poprawy sytuacji dzieci w Polsce. W następnej kolejności trzeba również stworzyć mechanizmy, które umożliwią dzieciom otrzymanie pomocy i wsparcia, kiedy ich prawa są łamane.
